«Η Αγωνία του Βυζαντίου»: Μια κλασσική Γαλλική ταινία για την Άλωση

Μια κλασσική Γαλλική ταινία για την Άλωση Στις 29 Μαΐου 1453 τα οθωμανικά στρατεύματα έμπαιναν στην Βασιλεύουσα δίνοντας τέλος στην Αυτοκρατορία της Ρωμανίας. Υπήρξε η μελανότερη ημερομηνία στην Ιστορία του Νέου Ελληνισμού, μιας και από την μία υπήρξε η αιτία για τα 400 χρόνια σκλαβιάς στους Οθωμανούς, ενώ από την άλλη γέννησε τον μύθο του Μαρμαρωμένου Βασιλιά που μεγάλωσε γενιές και γενιές κατακτημένων Ελλήνων. Τέλος το ιδανικό της Αυτοκρατορίας ήταν η αφορμή για την δημιουργία της Μεγάλης Ιδέας, την απελευθέρωση των Ελληνικών θεμάτων του Βυζαντίου υπό το Ελληνικό κράτος.

Όμως για την σημαντικότερη ημέρα του Ελληνισμού, δεν έχει υπάρξει ούτε μια ελληνική ταινία. Αντίθετα οι απέναντι γείτονες έχουν κάνει το «Fatih 1453», για το οποίο γράφαμε πρόσφατα στον «Ελεύθερο Κόσμο». Έτσι αν θέλει κάποιος να δει μια πολεμική ταινία για το θέμα πρέπει να ψάξει στην Ευρώπη ή τις ΗΠΑ. Και όμως, παρόλο που θεωρείται από τα σημαντικότερα γεγονότα στην Ευρωπαϊκή ιστορία, δεν έχει υπάρξει καμμιά ανάλογη ταινία την εποχή που η Τσινετσιτά γύριζε ταινίες για την Ρωμαϊκή ή Μεσαιωνική ιστορία. Ο λόγος μπορεί να είναι απλώς ότι πολλοί δεν είδαν το Βυζάντιο ή την Ρωμανία ως μέρος της Ευρώπης, είτε λόγω αντιπαραθέσεων, είτε λόγω Ορθοδοξίας. Σήμερα στον Αμερικανό θεατή μπορεί να φαντάζει για να πάει να δει μια ταινία για το θέμα. Για να μην μιλήσουμε για συμμαχίες με την Τουρκία ή το θέμα πολιτικής ορθότητας ή του «ρατσισμού» που θα μπορούσε να τεθεί. Και όμως εμείς ανακαλύψαμε την μοναδική ταινία για το θέμα που έχει γυρισθεί. Και μάλιστα έχει γυρισθεί πριν από τον Αʼ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Πρόκειται για την «Αγωνία του Βυζαντίου» (1913) του Λουίς Φεριλιώ, ενός από τους μεγαλύτερους σκηνοθέτες της εποχής. Μάλιστα η ταινία γυρίσθηκε λίγο μετά την πρώτη από τις κλασσικές ταινίες του με ήρωα τον Φαντομά. Έχει δε ως πρωταγωνιστές τον Λουίτζ Μόρατ στον ρόλο του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου, τον Αμερικανό καρατερίστα Έντμοντ Μπρέον στον ρόλο του Καρδινάλιου Ισίδωρου και τον Ζώρζ Μελχιόρ, διάσημο για τον Φαντομά, στον ρόλο του Γενουάτη Ιουστινιάνη.

Η ταινία ξεκινά στις 6 Απριλίου 1453 με τον Μωάμεθ να πλησιάζει την Κωνσταντινούπολη και να προσεύχεται στον Αλλάχ και να λέει στους στρατιώτες ότι ο Αλλάχ είναι μαζί τους. Η επόμενη σεκάνς δείχνει τους Βυζαντινούς φρουρούς στις επάλξεις να βλέπουν έντρομοι τον Οθωμανικό στρατό να καταφτάνει, σηκώνοντας σκόνη στο πέρασμα του. Οι γυναίκες της Αυλής είναι τρομοκρατημένες. Όμως όλοι ηρεμούν όταν έρχεται ο Αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Παλαιολόγος και αναθέτει στον καθένα το που πρέπει να πολεμά.

Την επόμενη ημέρα, ο Τούρκικος στρατός επιτίθεται με πολιορκητικές μηχανές, αλλά οι γενναίοι υπερασπιστές τον απωθούν, ενώ βλέπουμε ακόμα και το κανόνι που έφτιαξε ο Ουρβανός. Στις 26 Μαΐου 1453 ο Μωάμεθ δίνει την διαταγή να πέσει η Πόλη σε τρεις μέρες. Εν τω μεταξύ οι ιμάμηδες υπόσχονται τον Παράδεισο σε όσους σκοτωθούν. Αντίθετα βλέπουμε τον Παλαιολόγο να συμπροσεύχεται με τον Καρδινάλιο Ισίδωρο, απεσταλμένο του Πάπα, αλλά «ο Θεός δεν άκουγε».

Οι Τούρκοι μπαίνουν στην Πόλη από μια πόρτα (σίγουρη αναφορά στην Κερκόπορτα) συλλαμβάνουν τις γυναίκες και σκοτώνουν τους άνδρες. Όταν θα μπει ο Μωάμεθ θα αναζητήσει το σώμα του Παλαιολόγου και θα το αποκεφαλίσει, ενώ οι εκλεκτότερες από τις γυναίκες της Αυλής θα πουληθούν σκλάβες στα παζάρια του Ισλάμ.

Να πούμε ότι τα ντεκόρ του Ρομπέρ Ζυλ Γκαρνιέ είναι ζωγραφισμένα στο χέρι, αλλά σου δίνουν την εντύπωση ότι η ταινία έχει γυριστεί επί τόπου και όχι μέσα στα γαλλικά στούντιο. Επίσης παρόλο που η κάμερα είναι στατική, ο Φεϊλιώ την μετατρέπει σε αρετή της ταινίας και σε κάνει να πιστεύεις ότι παρακολουθείς τα γεγονότα από μια εκλεκτή γωνία. Επίσης, παρόλο τις τεχνικές ελλείψεις της εποχής, υπάρχει τόσος ρεαλισμός στις σκηνές της μάχης, ιδίως η σκηνή που οι Οθωμανοί μπαίνουν στην Πόλη κουνώντας τα σπαθιά τους, που σε κάνει να πιστεύεις ότι βλέπεις μετέπειτα έπη του Κουροσάβα με Σαμουράι. Από την άλλη, δεν υπάρχει ανάπτυξη χαρακτήρων, όπως στις ταινίες που γύριζε ο Γκρίφιθ («Ιουδήθ»), εκείνη την εποχή. Γενικά όμως πρόκειται για υπερπαραγωγή της εποχής, παρόλο που διαρκεί μόνο 30 λεπτά. Αναζητήστε την στο YouTube.