Από τα περασμένα στα ερχόμενα

«Η ψυχή αυτή κουράστηκε μονάχα από τη θύμηση των περασμένων, αλλά δεν κουράστηκε από τη δημιουργία των ερχομένων» (Ίων Δραγούμης, «Ο δωδεκάλογος του γύφτου», περιοδικό «Νουμάς», τ. 245, 20/4/1907).

Την αλήθεια των λόγων του Ίωνος επιβεβαίωσα σε μία από τις αρκετές επισκέψεις μου στην μαρτυρική Ίμβρο, όταν είχα μεταβεί προ αρκετών ετών στην οικία ηλικιωμένου ζεύγους Ελλήνων του νησιού, από τους λίγους που είχαν απομείνει τότε ριζωμένοι ακόμη στη γη τους. Μου έκανε εντύπωση ότι άλλαζαν τα πλακάκια στο μπάνιο τους, κάτι όχι και τόσο συνηθισμένο σε ανθρώπους που είχαν από καιρό υπερβεί το 85ο έτος της ηλικίας τους. Στην όχι και τόσο κομψή ερώτησή μου πώς το αποφάσισαν, μου απάντησαν ότι δεν θα αφήσουν τα σπίτια τους να τα χαλάσει ο χρόνος μαζί με αυτούς.

Ο Ελληνισμός έχει παρόν και μέλλον στο νησί, μου είπαν. Σήμερα έχουν φύγει και οι δύο από τη ζωή, αλλά στο σπίτι τους κατοικούν άλλοι Έλληνες, νεότεροι, που επέστρεψαν στη γενέθλια γη για να συνεχίσουν τη ζωή τού Ελληνισμού εκεί. Εμείς, οι Ελλαδίτες, αποτελούμε ίσως το λιγότερο ιστορικά υπεύθυνο τμήμα του Ελληνισμού. Ζούμε σε μια πατρίδα που μας παραδόθηκε με βαρύ φορτίο ματωμένης μνήμης και πονεμένων ακουσμάτων. Λογικό φαίνεται, λοιπόν, να μας κουράζει η θύμηση των περασμένων. Δυστυχώς, όμως, όλα δείχνουν ότι υπάρχει και μια γενικότερη απροθυμία για την διαμόρφωση των μελλούμενων.

Ο αναθεωρητισμός της εποχής μας έχει ξεπεράσει προ πολλού μια διαφορετική προσέγγιση των ιστορικών γεγονότων και έχει ενίοτε οδηγήσει ακόμη και στην καλλιέργεια μιας απαξίωσης ή και μίσους για συγκεκριμένες στιγμές της Ιστορίας μας. Εθνικές επιλογές, σύμφωνες με το σύστημα αξιών που υπερασπίστηκε ο λαός μας στην ιστορική πορεία του, σήμερα επιχειρείται να απαξιωθούν ως ανούσιες και μάταιες.

Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της επετείου της 28ης Οκτωβρίου 1940, δηλαδή της ημέρας κατά την οποία ο ελληνικός λαός, διά στόματος του εθνικού κυβερνήτη του Ιωάννη Μεταξά, είπε το γενναίο ΟΧΙ απέναντι στον Άξονα και στο ιταλικό τελεσίγραφο. Σήμερα επιχειρείται η απαξίωση αυτού του ΟΧΙ μέσω μιας ύπουλης παραφιλολογίας περί του ότι πρέπει να γιορτάζουμε και να τιμούμε τη λήξη και όχι την αρχή του πολέμου, και πως οι Έλληνες είμαστε οι μόνοι που το κάνουμε αυτό, σε αντίθεση με την υπόλοιπη «πολιτισμένη» ανθρωπότητα.

Πράγματι, εμείς, οι Έλληνες, τιμούμε την ημέρα της έναρξης του πολέμου. Το ίδιο κάνουμε και στην επέτειο της 25ης Μαρτίου του 1821, το ίδιο και την 1η Απριλίου του 1955 στην Κύπρο, που σηματοδότησε τον απελευθερωτικό αγώνα της ΕΟΚΑ. Τιμούμε, δηλαδή, και χαιρόμαστε για την ευκαιρία που μας δίνει η Ιστορία να υπερασπιστούμε τις αξίες μας και την μεγαλύτερη εξ αυτών, την αξία της Ελευθερίας!

Αξιοποιώντας αυτή την πρόκληση της Ιστορίας, η «θύμηση των περασμένων» μετουσιώνεται στην αίσθηση του χρέους μας για την «δημιουργία των ερχομένων». Αυτή είναι η ιστορική συνέχεια του Ελληνισμού, αυτή είναι και η ιστορική συνέχεια κάθε έθνους που θέλει να ζήσει πιστό στις αξίες του και στην κληρονομιά του. Γιατί μόνο έτσι μπορεί και δικαιούται να συνεχίσει να ζει.