Μετανάστευση και κατώτερα κοινωνικά στρώματα

Ο κουβανικής καταγωγής George J. Borjas είναι καθηγητής Δημόσιας Πολιτικής στην Σχολή Διακυβέρνησης John F. Kennedy του Πανεπιστημίου του Harvard και ερευνητής στο Εθνικό Γραφείο Οικονομικής Έρευνας. Θεωρείται από τους κορυφαίους καθηγητές στον κόσμο σε θέματα οικονομικής της μεταναστεύσεως. Αξίζει, επομένως, να παρατεθούν τα συμπεράσματά του αναφορικά με τις επιπτώσεις της μετανάστευσης στην κοινωνία των ΗΠΑ και ιδιαιτέρως στα κατώτερα στρώματά της. Ας ληφθεί υπ' όψιν ότι όλες οι αναφορές του σε «μετανάστες» αφορούν νόμιμους μετανάστες.

Κατά τον Borjas οι συζητήσεις για το αν οι μετανάστες επιβαρύνουν τις υπηρεσίες κοινωνικής πρόνοιας ή αν μειώνουν τον δείκτη τιμών καταναλωτή δεν ασχολούνται με την ουσία του προβλήματος αλλά με τα συμπτώματά του. Το πρόβλημα είναι πόσοι μετανάστες θα πρέπει να γίνονται δεκτοί στις ΗΠΑ και ποιοί. Ο Borjas θεωρεί ότι η μεταναστευτική πολιτική θα πρέπει να χαράσσεται με γνώμονα την προώθηση του εθνικού συμφέροντος, το οποίο μπορεί να μην ταυτίζεται με την απόδοση σε οποιοδήποτε μέλος οποιασδήποτε εθνοτικής ομάδας το δικαίωμα εισόδου στην χώρα. Γι' αυτό και τονίζει ότι, πριν γίνει οποιαδήποτε συζήτηση περί μεταναστευτικής πολιτικής, θα πρέπει να υπάρξει δημόσια ανταλλαγή απόψεων περί του τι αποτελεί εθνικό συμφέρον ως προς το θέμα της μετανάστευσης.

Αναφερόμενος σε παλαιότερα ευρήματα που έδειχναν ότι η αύξηση του πληθυσμού των μεταναστών κατά 10% σε κάποια περιοχή προκαλούσε μείωση στους μισθούς των εκεί γηγενών κατά μόλις 0,2%, υπογραμμίζει ότι τα ευρήματα αυτά είναι λάθος να μας οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η έλευση των μεταναστών έχει μικρή επίπτωση στην εργασία των γηγενών. Κατ' αυτόν, το θέμα θα πρέπει να ιδωθεί από μια μακροπρόθεσμη σκοπιά και σε εθνικό επίπεδο.

Ο Borjas τονίζει ότι η εισροή των μεταναστών προκαλεί αντίστοιχη εκροή γηγενών από την εν λόγω περιοχή και έτσι, σε τοπικό επίπεδο, η επίπτωση παρουσιάζεται μικρή. Επιπλέον, κεφαλαιοκράτες οι οποίοι θέλουν να εκμεταλλευθούν το φθηνό αλλοδαπό εργατικό δυναμικό μετακινούνται στις εν λόγω περιοχές προκαλώντας ανεργία στις περιοχές όπου βρίσκονταν προηγουμένως. Αν γίνει η αντίστοιχη μέτρηση σε εθνικό επίπεδο τότε φαίνεται ότι η μετανάστευση ανειδίκευτων εργατών έπαιξε σημαντικό ρόλο στην αύξηση της εισοδηματικής ανισότητας, καθώς το εισόδημα της συγκεκριμένης κατηγορίας γηγενών εργαζομένων έπεσε κατά 11% σε εθνικό επίπεδο, ενώ το 44% της αύξησης της μισθολογικής διαφοράς μεταξύ όσων δεν έχουν απολυτήριο λυκείου και όσων έχουν μπορεί να αποδοθεί στην επίδραση της έλευσης των μεταναστών εις βάρος των πρώτων. Για τους λόγους αυτούς ο Borjas θεωρεί ότι είναι ανώφελο να γίνονται συγκρίσεις μεταξύ πόλεων γιατί το αρνητικό αποτέλεσμα της μετανάστευσης προς τους ανειδίκευτους εργάτες διαχέεται σε όλη την επικράτεια. Η άποψη αυτή ενισχύεται από δημογραφικά στοιχεία που δείχνουν ότι από το 1970 ως το 1990, για κάθε δέκα μετανάστες που εισέρχονταν σε μία Πολιτεία, οκτώ γηγενείς την εγκατέλειπαν.

Μάλιστα, ο Borjas θεωρεί λανθασμένη την άποψη ότι η έλευση των μεταναστών δεν ασκεί σημαντική αρνητική επίδραση στους μισθούς των γηγενών εργαζομένων τους οποίους οι μετανάστες ανταγωνίζονται και υπογραμμίζει ότι «...δεν υπάρχει πλεόνασμα από την μετανάστευση αν ο μισθός των γηγενών δεν μειωθεί λόγω αυτής. Με άλλα λόγια, αν κάποιοι εργαζόμενοι δεν υποστούν ζημιά από την μετανάστευση, πολλά από τα πλεονεκτήματα που συνήθως της αποδίδονται - υψηλότερα κέρδη για τις εταιρείες, χαμηλότερες τιμές για τους καταναλωτές - παύουν να υφίστανται» (σελ. 96).

Όσον αφορά την άποψη που θέλει τους μετανάστες να κάνουν τις δουλειές που οι γηγενείς δεν θέλουν, ο Borjas θεωρεί ότι η άποψη αυτή δεν δικαιολογείται. Όπως χαρακτηριστικά σχολιάζει: «Παρ' όλο που οι εργασιακές κατανομές μεταναστών και γηγενών διαφέρουν, υπάρχει και μεγάλο μέρος επικάλυψης... Μία πιό λογική άποψη μπορεί να είναι ότι οι μετανάστες παίρνουν τις δουλειές που οι γηγενείς δεν θέλουν να κάνουν με τους υπάρχοντες μισθούς. Με άλλα λόγια, μπορεί οι γηγενείς να μην θέλουν να δουλέψουν σε κάποιες από τις δουλειές που κάνουν οι μετανάστες. Αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι οι γηγενείς θα ηρνούντο να κάνουν αυτές τις δουλειές αν οι μετανάστες δεν είχαν έρθει καθόλου και οι εργοδότες αναγκάζονταν να αυξήσουν τους μισθούς για να καλύψουν τις θέσεις» (σελ. 79).

Επιπλέον ο Borjas τονίζει ότι η συνεισφορά των μεταναστών στην αύξηση του Ακαθαρίστου Εγχωρίου Προϊόντος ανήλθε μόλις στο 0,1%. Αυτό που στην ουσία προκαλεί η μετανάστευση δεν είναι τόσο το μεγάλωμα της «πίτας», αλλά βασικά μία σημαντική αναδιανομή του πλούτου εις βάρος των εργαζομένων που υφίστανται τον ανταγωνισμό των μεταναστών προς όφελος των εργοδοτών και όλων όσων χρησιμοποιούν τις υπηρεσίες των μεταναστών. Η ευρεία αναδιανομή του εισοδήματος και του πλούτου υπέρ των εργοδοτών και εις βάρος των ασθενέστερων οικονομικά εξηγεί κατά τον Borjas γιατί οι πολιτικές περί ελεύθερης μετανάστευσης έχουν πανίσχυρους συμμάχους σε πολλά τμήματα της Αμερικανικής κοινωνίας. Τα μεγάλα οφέλη τα καρπούται ένας σχετικά μικρός αριθμός προσώπων και εταιρειών οι οποίοι υπερασπίζονται έντονα και επιθετικά την πολιτική των ανοικτών συνόρων, αδυνατούν ή αρνούνται να δουν τα βάρη που αποθέτει η μετανάστευση σε άλλα τμήματα της κοινωνίας και διαθέτουν σημαντικά χρηματικά ποσά για να εξασφαλίσουν την συνέχιση αυτής της πολιτικής. Από την άλλη, οι γηγενείς εργάτες που επηρεάζονται αρνητικά από την μετανάστευση είναι περισσότεροι, πιό ανομοιογενείς, γεωγραφικά διεσπαρμένοι και όχι καλά οργανωμένοι, γι' αυτό και οι «χαμένοι» της μετανάστευσης έχουν δυσκολίες στο να αναπτύξουν ένα ισχυρό μέτωπο ενάντια στις μεταναστευτικές πολιτικές που βλάπτουν την οικονομική τους ευμάρεια.

Ένα σημαντικό συμπέρασμα του Borjas είναι ότι ο πληθυσμός των μεταναστών στις ΗΠΑ κάνει εκτεταμένη χρήση των υπηρεσιών και των επιδομάτων κοινωνικής πρόνοιας. Όπως τονίζει ο Borjas, η χρήση αυτή οφείλεται στα κοινωνικοοικονομικά χαρακτηριστικά των μεταναστών που εισρέουν στις ΗΠΑ. Σύμφωνα με τα ευρήματα έρευνας που διεξήγαγε η Εθνική Ακαδημία Επιστημών των ΗΠΑ στην Καλιφόρνια και το New Jersey, κάθε γηγενές νοικοκυριό πληρώνει εξ' αιτίας της μεταναστεύσεως περισσότερο φόρο που κυμαίνεται από $166 εώς και $226. Σημαντικό μέρος του κόστους που επωμίζονται οι γηγενείς προέρχεται από την εκπαίδευση των παιδιών των μεταναστών.

Ο Borjas βλέπει με σκεπτικισμό τις μακροπρόθεσμες προβλέψεις που κάνουν λόγο για θετικό οικονομικό ισοζύγιο της μετανάστευσης γιατί αυτές βασίζονται σε πολλές λάθος υποθέσεις που επηρεάζουν σημαντικά το τελικό αποτέλεσμα, ενώ θεωρεί τις βραχυπρόθεσμες προβλέψεις πολύ περισσότερο αξιόπιστες καθώς δεν βασίζονται σε υποθέσεις για την μελλοντική οικονομική πολιτική παρά το γεγονός ότι μπορεί να υπερεκτιμούν την μακροπρόθεσμη οικονομική επιβάρυνση από την μετανάστευση.

Κατά τον Borjas, σύμφωνα με το πιό ευνοϊκό μακροπρόθεσμο σενάριο, προκειμένου να αντισταθμιστεί η σημαντική βραχυπρόθεσμη φορολογική επιβάρυνση των γηγενών των ΗΠΑ λόγω μετανάστευσης, θα χρειαστεί να παρέλθουν είκοσι έτη και η καθαρή οικονομική επίπτωση της μετανάστευσης στην χώρα θα είναι μικρή. Όπως σχολιάζει και ο ίδιος: «Η προσέγγιση κόστους-οφέλους ξεκάθαρα συνιστά ότι άλλα θέματα πέραν του προσήμου στο τέλος του ισολογισμού θα καθορίσουν την κατεύθυνση της συζήτησης για την μετανάστευση. Στο τέλος τέλος, το αποτέλεσμα του ισολογισμού δεν είναι ούτε συντριπτικά θετικό ούτε συντριπτικά αρνητικό - και ένας εχέφρων άνθρωπος θα συμπέραινε πιθανότατα ότι βρίσκεται πολύ κοντά στο μηδέν» (σελ. 126).

Ο Borjas τονίζει ότι οι οικονομικές επιπτώσεις της μετανάστευσης είναι μετρήσιμες και το θέμα της μετανάστευσης μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο συζήτησης επί συγκεκριμένων στοιχείων και όχι επί ιδεολογικών προσεγγίσεων και συναισθηματισμών. Επιπλέον, τονίζει ότι οι πολίτες μιάς δημοκρατικής κοινωνίας θα πρέπει να πληροφορηθούν πλήρως για το τί θα τους κοστίσει η επιλογή μίας μεταναστευτικής πολιτικής που παραγνωρίζει τις οικονομικές συνέπειες του μεταναστευτικού φαινομένου.

Οι προαναφερθείσες απόψεις του Borjas ανατρέπουν όλα τα «θέσφατα» και «δεδομένα» που έχουν παρουσιαστεί στην χώρα μας από το ακαδημαϊκό, πολιτικό και δημοσιογραφικό κατεστημένο, το οποίο αρνείται να δει την πραγματικότητα. Λεπτομερής αναφορά στην κατάσταση στην Ελλάδα θα γίνει σε προσεχές άρθρο.

ΠΗΓΗ: Borjas G. “Heaven's Door: Immigration policy and the American economy”, Princeton University Press, Princeton, New Jersey 1999

* ο Γιάννης Κολοβός είναι επικοινωνιολόγος και συγγραφέας του βιβλίου «Το Κουτί της Πανδώρας: Παράνομη Μετανάστευση και Νομιμοποίηση στην Ελλάδα» το οποίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πελασγός.