Το μονοπώλιο της αλήθειας που δολοφονεί

«Κατά τρίτο λόγο, η τρομοκρατία είχε ανυπολόγιστες συνέπειες πάνω στην ηθική και πνευματική ζωή της κοινωνίας. Δεν πρόκειται απλώς και μόνο για το όργιο των καταδόσεων και του χαφιεδισμού που το καθεστώς ανύψωσε στην περιωπή πατριωτικών και σοσιαλιστικών αρετών. Προϋπόθεση και συνέπεια της τρομοκρατίας ήταν ένα φαινόμενο πρωτοφανές στην ιστορία και πάντως άγνωστο στους νεώτερους χρόνους: εννοούμε την πλήρη μονοπώληση της ιδεολογικής εξουσίας από το κράτος, την μετατροπή της αλήθειας σε κρατικό μονοπώλιο.

Από την αρχή, ο μπολσεβικισμός είχε δηλώσει ανοιχτά και ξάστερα την βεβαιότητά του ότι κατέχει την μόνη «αληθινή επιστήμη» και την θέλησή του να την επιβάλει στην εξαπατημένη από την ιδεολογία κοινωνική συνείδηση. Έτσι π.χ. και ο Λούκατς υποστήριζε ότι η «ταξική συνείδηση» του προλεταριάτου έχει ένα ριζικά διάφορο περιεχόμενο από τις άλλες ταξικές συνειδήσεις και ότι «κι όταν ακόμα κάνει λάθη, η προλεταριακή ταξική συνείδηση σημαίνει έναν προσανατολισμό προς την αλήθεια» (innewohnt), ακόμα και μέσα στις σφαλερές αντιλήψεις του προλεταριάτου!

Ο μπολσεβικισμός στην εξουσία κατέληξε στην πολύ ρεαλιστικότερη αρχή ότι το προλεταριακό κόμμα έχει πάντα δίκαιο. Και καθώς το κόμμα είναι μια «αφαίρεση», κι έπρεπε να αποσαφηνιστεί το ποιος είναι ο φορέας αυτής της «μόνης αληθινής επιστήμης», ο Στάλιν έσπευσε να λύσει το πρόβλημα διακηρύσσοντας το ίδιο του το αλάθητο».

Κώστα Παπαϊωάννου «Η γένεση του ολοκληρωτισμού - Οικονομική υπανάπτυξη και κοινωνική επανάσταση», Αθήνα, 2017, Εναλλακτικές Εκδόσεις σελ. 546-547.

Ο Κώστας Παπαϊωάννου (1925-1981) ήταν ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες φιλοσόφους, ακαδημαϊκούς και συγγραφείς του 20ού αιώνα. Έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στο Παρίσι. Την περίοδο της Κατοχής ήταν μέλος του ΕΑΜ και έπειτα του ΚΚΕ. Ωστόσο, το κόμμα τον διέγραψε το 1945.

Από τα πρώτα κιόλας χρόνια της ζωής του στην Γαλλία άρχισε να ασκεί έντονη, ακαδημαϊκού χαρακτήρα, κριτική στον σταλινισμό και στον γραφειοκρατικό και ιδεολογικό Μολώχ που κατέτρωγε τις σάρκες λαών, εθνοτήτων και προσωπικοτήτων στην ΕΣΣΔ. Το έργο του αναγνωρίστηκε σύντομα και από τον αστικό κόσμο, αλλά και από πληθώρα σοσιαλιστών διανοουμένων και πολιτικών. Άλλωστε, ο Παπαϊωάννου δεν είχε αποκηρύξει τον μαρξικό πυρήνα της ιδεολογίας του, αλλά την σοβιετική απόπειρα εφαρμογής του. Πίστευε, μάταια όπως απέδειξε η Ιστορία, ότι τούτη η προβληματική κατασκευή επιδεχόταν βελτιώσεων.

Το απόσπασμα που παρατέθηκε στην αρχή του κειμένου αποτελεί μια ευσύνοπτη ανάλυση, αλλά και ερμηνεία ενός από τους βασικούς νοσογόνους παράγοντες που μπορεί να κακοφορμίσουν σε τέτοιο βαθμό, ώστε να γεμίσουν το εθνικό σώμα με αποστήματα κρατικής τρομοκρατίας, παρανοϊκού τύπου καχυποψίας και βαναυσότητας, ώστε, όταν διαρραγούν, να πλημμυρίσουν το κράτος στο αίμα και να πνίξουν σε αυτό ακόμα κι εκείνους που αρχιτεκτόνησαν τις δομές και διέδωσαν τις νοσηρές αντιλήψεις.

Ο κομμουνισμός και το ψευδοεπιστημονικό επίχρισμά του δεν μπορούν να σταθούν ούτε για λίγο δίχως την εμπεδωμένη πεποίθηση των οπαδών του (καθώς και των χειριστών τους) ότι κατέχουν την μοναδική αλήθεια - ακόμα κι όταν αποδειχθεί ότι σφάλλουν! Η μεροληψία υπέρ της εφηρμοσμένης ιδεολογίας που προσφέρει το κόμμα, δηλαδή η κεφαλή της ιεραρχίας του, επεκτείνεται ακόμα και στο πεδίο του λάθους: το λάθος της προλεταριακής ταξικής συνείδησης είναι ... καλύτερο επειδή πάντα τείνει στην αναζήτηση της αλήθειας. Μια κανονικότατη παράνοια, επενδεδυμένη με ανόητες πλην σοβαροφανείς εκφράσεις. Όπως λένε και σήμερα μερικοί ότι η 17Ν «σκότωνε μεν, αλλά είχε ανθρωπιστικά κίνητρα». Κι όλα αυτά πού καταλήγουν; Σε εκατόμβες.

Γράφει σχετικά ο Παπαϊωάννου: «Η γκρίζα τρομοκρατία του 1930-1938 - η τρομοκρατία που αντιστοιχεί στην γραφειοκρατική τελείωση της διαρκούς επανάστασης - είχε εκατομμύρια θύματα: Ο Κ. Beck και ο W. Godin, ένας Ελβετός φυσικομαθηματικός και ένας Ρώσος ιστορικός, που βρέθηκαν τυχαίως στο ίδιο κελί μιας σοβιετικής φυλακής, τον καιρό της μεγάλης εκκαθάρισης του 1936-37, υποστηρίζουν ότι ο συνολικός αριθμός των αιχμαλώτων της Γκεπεού ήταν, εκείνον τον καιρό, ανάμεσα στα 7.000.000 και τα 14.000.000. Ο Alexander Weissberg, διαπρεπής επιστήμων, που την ίδια εποχή ήταν φυλακισμένος στο Χάρκοβο, υπολογίζει ότι το 56% των κατοίκων της περιοχής είχε συλληφθεί από την αστυνομία ανάμεσα στο 1937 και το 1939. Κατά την γνώμη του, ο συνολικός αριθμός των «εκκαθαρισθέντων» έπρεπε να ‘ναι γύρω στα 7.000.000».

Αυτό το έργο είναι μία από τις πιο συγκροτημένες και ωφέλιμες για τον αναγνώστη και τη δημοκρατία μας κριτικές που έχουν ασκηθεί στον σοβιετικό Φρανκενστάιν που δημιούργησε τέρατα.