Πολυπολιτισμική Εκπαίδευση: η περίπτωση του 132ου Δημοτικού Σχολείου Γκράβας

Ενδεικτικά των προβλημάτων που δημιουργούνται στην εκπαίδευση λόγω της πολυπολιτισμικότητας είναι τα όσα συνέβησαν στο 132ο Δημοτικό Σχολείο της Γκράβας στο Γαλάτσι. Στο σχολείο αυτό πηγαίνουν 190 μαθητές εκ των οποίων οι 130 είναι αλλοδαποί (το 68%), προερχόμενοι από 11 εθνότητες με κυρίαρχη ομάδα τους Αλβανούς (1). Άλλες χώρες καταγωγής των μαθητών είναι η Μολδαβία, η Βουλγαρία, το Σουδάν κ.λπ. (3)

Λόγω της πολυεθνοτικής σύνθεσης του μαθητικού πληθυσμού, η τέως διευθύντρια κ. Στέλλα Πρωτονοτάριου θεώρησε ότι μπορούσε να καταστήσει το σχολείο ένα ζωντανό πείραμα «κοινωνικής μηχανικής», εφαρμόζοντας διάφορες πρακτικές πολυπολιτισμικής εκπαίδευσης. Ας σημειωθεί ότι η κ. Πρωτονοτάριου δεν είναι πλέον διευθύντρια του συγκεκριμένου σχολείου και μετά την αντικατάστασή της 126 πανεπιστημιακοί από 13 ΑΕΙ της χώρας συνυπέγραψαν κείμενο διαμαρτυρίας (4), ενώ υπήρξε και σχετική καταγγελία από την ΔΟΕ, την ΟΛΜΕ και από πάνω από είκοσι φορείς και συλλόγους (7). Ας σταθούμε όμως σε δύο από τις πρακτικές αυτές:

Προκειμένου να μην αισθάνονται «αποκλεισμένα» τα παιδιά τα οποία πίστευαν σε άλλα θρησκευτικά δόγματα η κ. Πρωτονοτάριου αντικατέστησε την καθιερωμένη πρωινή προσευχή («Πάτερ Ημών») με το ποίημα «Πρωινό άστρο» του Γιάννη Ρίτσου (2). Σκοπός της ενέργειας αυτής ήταν «να μπορούν να προσεύχονται αλλόθρησκοι μαθητές οι οποίοι αποτελούν και την πλειοψηφία των μαθητών» (3). Βεβαίως, αυτό παρεκκλίνει από την συνήθη πρακτική των υπόλοιπων σχολείων και στερεί από τους Έλληνες Ορθόδοξους μαθητές την δυνατότητα να προσευχηθούν όπως ορίζει η θρησκεία τους, η οποία είναι επικρατούσα στην χώρα, και το σχολείο θα έπρεπε να μεριμνά για την ανάπτυξη του θρησκευτικού τους συναισθήματος. Αντ' αυτού η προσευχή αντικαταστάθηκε από ένα ποίημα.

Πάντως, από πλευράς πολυπολιτισμικής οπτικής, η επιλογή του συγκεκριμένου ποιήματος ήταν αποτυχημένη, καθώς αυτό απευθύνεται σε έναν Θεό και επομένως θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι «προσβάλλει» ή «αποκλείει» παιδιά από οικογένειες πολυθεϊστών, αλλά και από οικογένειες άθεων. Ίσως λοιπόν, η κ. Πρωτονοτάριου θα έπρεπε, προκειμένου να εφαρμόσει πιστά την πολυπολιτισμική πρακτική, να έχει καταργήσει πλήρως την πρωινή προσευχή και να έχει μεριμνήσει για την αφαίρεση των εικόνων του Χριστού από τις σχολικές αίθουσες ώστε να μην «αποκλείονται» οι μη-Χριστιανοί μαθητές. Φυσικά, η ανάπτυξη της θρησκευτικής συνείδησης των Ορθοδόξων μαθητών, η οποία υποτίθεται ότι αποτελεί τον εκπεφρασμένο σκοπό του σχολείου, πέφτει σε δεύτερη μοίρα σε σχέση με τους πολυπολιτισμικούς πειραματισμούς.

Ένας άλλος «νεωτερισμός» τον οποίον εφάρμοσε η κ. Πρωτονοτάριου αφορούσε το περιεχόμενο του εορτασμού των εθνικών επετείων. Όπως παραδέχεται και η ίδια: «Θέλαμε η εθνική γιορτή να αφορά όλους τους μαθητές, όχι μόνο τους Έλληνες» (2). Κατά τον «Ιό» οι γιορτές αυτές που έλαβαν χώρα στην Γκράβα «αποτελούν υπόδειγμα για μια σύγχρονη αντιμετώπιση του ζητήματος το οποίο, βέβαια, δεν αφορά μόνο τα σχολεία στα οποία φοιτούν παιδιά μεταναστών. Στο 132ο της Γκράβας τα παιδιά δεν υποχρεώνονται να ακολουθήσουν το τυποποιημένο εθνικιστικό τελετουργικό μιας κλασικής σχολικής γιορτής. Δεν παπαγαλίζουν ηρωικά κατορθώματα και δεν τραγουδούν εμβατήρια» (5).

Για παράδειγμα ο εορτασμός της 28ης Οκτωβρίου είχε ως θέμα την ανθρώπινη εμπειρία από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο (2) και κάθε παιδί μίλησε για την εμπειρία της χώρας του στον πόλεμο (5). Προφανώς για να μην «αποκλεισθούν» οι Αλβανοί μαθητές, αλλά και για να μην δημιουργηθεί αντιπαλότητα με τους λιγοστούς Έλληνες μαθητές φαίνεται ότι παραλείφθηκε κάθε αναφορά για την στάση της χώρας των πρώτων στον πόλεμο, αλλά και απέναντι στην χώρα μας. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο τότε Έλληνας πρεσβευτής στην Ρώμη Γ. Εξηντάρης «οι Αλβανοί, οι οποίοι εκήρυξαν τον πόλεμον εναντίον όλων των συμμάχων, έλαβον ενεργόν μέρος εις τον αγώνα παρά το πλευρόν του Άξονος με τμήματα του στρατού των, τόσον του τακτικού όσον και εθελοντικού, καθώς και με συμμορίας. Έλαβον δε μέρος 14 εν όλω τάγματα του τακτικού αλβανικού στρατού, 3.500 εθελονταί αποτελέσαντες ατάκτους συμμορίας και με τάγματα μελανοχιτώνων Αλβανών (Αλβανική Φασιστική Μιλίτσια), ο επικεφαλής της οποίας στρατηγός Αλεσάντρο Μπισκατσιάντι, βραβευθείς με τον Χρυσούν Φοίνικα της Ιταλίας, απηύθυνε ύμνο από του Ραδιοφωνικού Σταθμού των Τιράνων στις 18 Σεπτεμβρίου 1941 "διά τον ηρωισμόν και την αυτοθυσίαν της Αλβανικής Μιλίτσια"» (8). Επιπλέον, όπως αποκαλύπτει σε επιστολές του ο ίδιος ο τότε Ιταλός πρέσβης στην Αθήνα Εμμανουέλε Γκράτσι: «ο Μουσολίνι είχε από νωρίς στήσει ένα καλά οργανωμένο δίκτυο πρακτόρων - Τσάμηδες όλοι - που δούλευαν σε βάρος της χώρας μας [της Ελλάδας] απολαμβάνοντας έναν απίστευτο πακτωλό χρημάτων που έστελνε η Ρώμη εξαγοράζοντάς τους» (9). Βεβαίως με τέτοιους είδους «αποσιωπήσεις», εκτός του ότι η ιστορική αλήθεια διαμορφώνεται κατά το δοκούν, ατροφεί και η ιστορική γνώση και συνείδηση των Ελλήνων μαθητών οι οποίοι μαθαίνουν μία «γενικοποιημένη» (αν μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε μία τέτοια έκφραση) και απονευρωμένη εκδοχή της Ιστορίας της χώρας τους και τους Έθνους τους.

Δυστυχώς, δεν υπάρχουν πληροφορίες για το πώς εορτάσθηκε η 25η Μαρτίου και με ποιόν τρόπο παρουσιάσθηκε η εθνικοαπελευθερωτική εξέγερση των Ελλήνων εναντίον των Τούρκων στα παιδιά, ώστε να μην «αποκλεισθούν» όσα τυχόν προέρχονται από μουσουλμανικές οικογένειες τα οποία λόγω θρησκείας θα «ταυτίζονταν» με τους Τούρκους. Όπως επίσης ενδιαφέρον θα έχει να γνωρίζαμε και το πώς παρουσιάσθηκε και η δράση των Αλβανών κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας και μετά. Αρκετές περιοχές της Ηπείρου έχουν μνημεία που μαρτυρούν την δράση τους.

Ένα ενδιαφέρον σημείο της υπόθεσης του 132ου Δημοτικού Σχολείου της Γκράβας είναι η πληροφόρηση από δημοσίευμα της εφημερίδας «Το Παρόν» ότι στο σχολείο αυτό, εν γνώσει της τότε διευθύντριας, γίνονταν μαθήματα Αλβανικής Ιστορίας στους Αλβανικής καταγωγής μαθητές με βάση τα σχολικά βιβλία του Αλβανικού κράτους τα οποία κάνουν λόγο για σφαγές και βαρβαρότητες των Ελλήνων σε βάρος των Τσάμηδων (10).

Σύμφωνα με την κ. Πρωτονοτάριου στο σχολείο δεν γίνονταν μαθήματα Ιστορίας αλλά μόνον μαθήματα ελληνικών για τους γονείς των αλλοδαπών παιδιών και μαθήματα αλβανικής γλώσσας για όσα Αλβανόπουλα το επιθυμούσαν. Πάντως και η ίδια παραδέχεται ότι: «Το πρόβλημα των βιβλίων και του εκπαιδευτικού υλικού στην αλβανική γλώσσα θα λυνόταν άμεσα με αναπαραγωγή τους μέσω φωτοτυπιών από τα βιβλία γλώσσας του αλβανικού σχολείου. Τους τρεις τελευταίους μήνες του σχολικού έτους 2002-2003 που διήρκεσαν τα μαθήματα οι μαθητές τελείωσαν το δικό τους Αλφαβητάριο, που οι γονείς παράγγειλαν και προμηθεύτηκαν από βιβλιοπωλεία της πατρίδας τους» (11). Αναφορικά με τα αλβανικά βιβλία που βρέθηκαν στις αποθήκες του σχολείου η κ. Πρωτονοτάριου τόνισε ότι ο Αλβανός υπουργός Παιδείας, ο οποίος επισκέφθηκε το σχολείο προ διετίας συνοδευόμενος από την τότε υπουργό Παιδείας κ. Γιαννάκου, είχε φέρει μαζί του «μία σακούλα με βιβλία τα οποία ποτέ δεν χρησιμοποιήθηκαν και έμειναν κλεισμένα στις αποθήκες» (3). Σύμφωνα με τον νυν διευθυντή του σχολείου κ. Εμμανουήλ Γιουτλάκη, για τις ανάγκες των μαθημάτων αυτών [που θέσπισε η κ. Πρωτονοτάριου], «βρέθηκε στο σχολείο μεγάλος όγκος αλβανικών βιβλίων (τουλάχιστον 200 αντίτυπα) LEXIM 1, 2, 3. Αλφαβητάρια για μαθητές της Α΄ τάξης και το βιβλίο των V.KYRI, R.XHINI, A.BISHQEMI, A.PAPAJANI «Να γνωρίσουμε την ιστορία του λαού μας» σε 30 αντίτυπα σε βιβλιοθήκη του σχολείου, εκεί που υπάρχουν όλα τα σχολικά βιβλία, προσβάσιμα σε μαθητές και δασκάλους. Σχετικά με το βιβλίο αυτό υπάρχει διάβημα του ελληνικού υπουργείου Παιδείας προς το αντίστοιχο της Αλβανίας για απόσυρσή του από τα σχολεία της Βορείου Ηπείρου» (12).

Οι προαναφερθέντες αριθμοί βιβλίων (200 και 30) σίγουρα δεν μπορούν να μεταφερθούν σε μία σακούλα, επομένως είναι ερευνητέο το πώς έφθασαν στο σχολείο. Όπως και να έχει – ακόμα και αν δεχθούμε ότι όντως δεν γινόταν διδασκαλία της Αλβανικής Ιστορίας στο σχολείο – η κ. Πρωτονοτάριου δεν φάνηκε να προβληματίζεται από την χρήση αλβανικών σχολικών εγχειριδίων και αλφαβηταρίων, τα οποία κατά πάσαν πιθανότητα δεν είχαν ελεγχθεί και δεν είχαν την έγκριση του Ελληνικού υπουργείου Παιδείας και θα μπορούσαν να περνούν στα παιδιά αλβανικές εθνικιστικές θέσεις. Γι' αυτό δεν πρέπει να προκαλεί καμμία έκπληξη ότι ο Αλβανός υπουργός Παιδείας προσπάθησε να «καπελώσει» το «έργο» της κ. Πρωτονοτάριου επισκεπτόμενος το σχολείο της και προσφέροντας βιβλία.

Οι διάφοροι υποστηρικτές των πολυπολιτισμικών πειραματισμών της κ. Πρωτονοτάριου μιλούν διθυραμβικά για τα αποτελέσματα των μεθόδων της. Όμως τους «διαφεύγει» το σημαντικότερο: το τι τελικά μαθαίνουν, τι προσωπικότητα και τι εθνική και θρησκευτική συνείδηση αναπτύσσουν οι Έλληνες μαθητές του σχολείου. Μάλιστα, όπως επισημαίνει ο νυν διευθυντής κ. Γιουτλάκης: «Όταν ξεκίνησαν τα μαθήματα το ποσοστό των Ελλήνων μαθητών ήταν 45% και των αλλοδαπών 55%. Σήμερα το ποσοστό είναι αντίστοιχα 25% και 75%. Άρα κάποιοι μπορούν να ισχυριστούν ότι τα μαθήματα αυτά είχαν αποτέλεσμα να φύγουν Έλληνες μαθητές και αντίστοιχα να γράφονται αλλοδαποί μαθητές» (12). Ένα τέτοιο συμπέρασμα δεν θα ήταν καθόλου λανθασμένο για ένα αποεθνοποιημένο και εθνοθρησκευτικά «αποχρωματισμένο» σχολείο.

Η αλήθεια για την πολυπολιτισμική εκπαίδευση είναι ότι, προσπαθώντας να «συμπεριλάβει» όσο το δυνατόν περισσότερους μαθητές, οι οποίοι προέρχονται από εντελώς διαφορετικές εθνότητες και θρησκευτικά δόγματα, καταντά να απευθύνεται σε έναν ελάχιστο κοινό εκπαιδευτικό παρονομαστή ο οποίος προσφέρει στους γηγενείς μαθητές ελάχιστη γνώση και αυτοσυνειδησία. Όπως αναλύω στα δύο πρώτα κεφάλαια του τελευταίου μου βιβλίου (13), προκειμένου να υπάρξει και να λειτουργήσει η πολυπολιτισμικότητα θα πρέπει να αποεθνοποιηθεί το Κράτος. Και αυτή η αποεθνοποίηση ξεκινά συνήθως από το εκπαιδευτικό σύστημα όπου τα δύο πρώτα μαθήματα που πλήττονται είναι το μάθημα της Ιστορίας και το μάθημα των Θρησκευτικών.

Νομίζω ότι όλοι οι Έλληνες που ενδιαφέρονται ώστε τα παιδιά τους να λάβουν πραγματικά Ελληνική Παιδεία θα πρέπει να συνειδητοποιήσουν αυτό που εύγλωττα επισημαίνει έτερος υποστηρικτής του «επιτυχημένου» πειράματος της Γκράβας: «Aλήθεια, ποιος νορμάλ (sic) άνθρωπος δεν αντιλαμβάνεται πια ότι το «γράμμα του νόμου» και oι «αξίες της ελληνορθόδοξης παράδοσης» δεν καλύπτουν τις σημερινές ανάγκες των πολυεθνικών σχολείων μας;» (6)

Παραπομπές
1) «Ο Ιός» «Η γλώσσα της επικοινωνίας», Ελευθεροτυπία 23/6/2007.
2) Καμπύλης Τάκης «Το τέλος ενός πρότυπου σχολείου», Καθημερινή 9/12/2007.
3) Τρίγκα Νότα και Χεκίμογλου Αχ. «Το σχολείο δεν άρεσε στον κ. Διευθυντή», Το Βήμα 13/6/2008.
4) Τρίγκα Νότα «Στήριξη στο πείραμα της Γκράβας», Το Βήμα 9/2/2008.
5) «Ο «Ιός» της Κυριακής», «Σχολείο χωρίς σύνορα», Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία 30/12/2007.
6) Μαντούβαλος Κυριάκος « «Πάτερ Ημών» στην Γκράβα», Athens Voice τ. 204, 13-19/3/2008.
7) «Ο «Ιός» της Κυριακής», «Κυνηγοί του «φανερού» σχολείου», Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία 18/5/2008.
8) Τομαή Φωτεινή «Ο ψεύτης Μουσολίνι και ο εντιμότατος κ. Μπούφαλο», Το Βήμα 4/11/2007.
9) Τομαή Φωτεινή «Το άλλο πρόσωπο του Ιωάννη Μεταξά», Το Βήμα 3/8/2008.
10) ««Κρυφό σχολείο» για παιδιά Αλβανών στην Γκράβα!», Το Παρόν 20/4/2008.
11) «Μόνη της αποφάσιζε για την ύλη και τα βιβλία», Το Παρόν 11/5/2008.
12) «Επιλεκτική η ευαισθησία των... ανησυχούντων», Το Παρόν 25/5/2008.
13) Κολοβός Γιάννης «Το τέλος μίας ουτοπίας: η κατάρρευση των πολυπολιτισμικών κοινωνιών στην Δυτική Ευρώπη», Αθήνα: Εκδόσεις Πελασγός, 2008.

* Ο Γιάννης Κολοβός είναι επικοινωνιολόγος. Το τελευταίο του βιβλίο με τίτλο «Το τέλος μίας ουτοπίας: η κατάρρευση των πολυπολιτισμικών κοινωνιών στην Δυτική Ευρώπη» μόλις κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Πελασγός.