Οι αντιστάσεις του εθνικού κράτους

Η εμφάνιση και προώθηση της έννοιας της παγκοσμιοποίησης στη δεκαετία του '80 και η έναρξη της υλοποίησής της στη δεκαετία του '90 πρόβαλε επίσης ένα μεγάλο αριθμό ανησυχητικών προβλημάτων που καθιστούν μια εξόχως σοβαρή απειλή για τις δομές του παραδοσιακού έθνους-κράτους.

Ο υπερπληθυσμός στις φτωχές χώρες είναι πιθανόν να προκαλέσει πολέμους για τους φυσικούς πόρους, να επιδεινώσει τις εθνικές εντάσεις, να συμβάλλει στην κοινωνική αστάθεια και να τροφοδοτήσει τον επεκτατισμό μιας χώρας. Το μεταναστευτικό ρεύμα από τις φτωχότερες και πιο ταραγμένες χώρες της υφηλίου προς τις πλουσιότερες και πιο ήσυχες θα προκαλέσει έντονους ρατσιστικούς ανταγωνισμούς. Η επίδραση της πληθυσμιακής έκρηξης στο οικοσύστημα ίσως απειλήσει τα εθνικά συμφέροντα καθώς η περιβαλλοντική καταστροφή απειλεί την οικονομική ευημερία και την δημόσια υγεία. Το έθνος-κράτος απειλείται ακόμη και από τον νέο διεθνή καταμερισμό παραγωγής και εργασίας. Επιπλέον η διεθνής επανάσταση στον χρηματιστικό τομέα έχει προκαλέσει με το δικό της τρόπο την κυριαρχία του έθνους-κράτους καθώς ένας κόσμος χωρίς σύνορα συνεπάγεται μια κάποια παραίτηση του κράτους από τον έλεγχο πάνω στο νόμισμά του και τη δημοσιονομική πολιτική. Ταυτόχρονα η εξάπλωση της διεθνούς τρομοκρατίας και των ναρκωτικών συνέτειναν εν τέλει στην αμφισβήτηση.

Κατά συνέπεια υπήρξαν πιέσεις για «μετατόπιση του χώρου της εξουσίας» είτε προς τα πάνω είτε προς τα κάτω. Με τον τρόπο αυτό παρουσιάστηκε αύξηση του ρόλου των διεθνών θεσμών και συμφωνιών καθώς υπήρχε διάχυτη πεποίθηση ότι οι νέες προκλήσεις θα μπορούσαν να αντιμετωπιστούν μέσω υπερεθνικών υπηρεσιών και κοινά συμφωνημένων πολιτικών(G8, ΟΗΕ, UNESCO, Παγκόσμια Τράπεζα και Διεθνές Νομισματικό Ταμείο). Ένα σπουδαίο παράδειγμα προς τα άνω «μετατόπισης του χώρου εξουσίας» διαφαινόταν ο υπερεθνικός περιφερειακός οργανισμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην οποία οι κατά τόπους κυβερνήσεις και κοινοβούλια είχαν εκχωρήσει μεγάλο τμήμα της παραδοσιακής εθνικής ανεξαρτησίας ώστε να πετύχουν μεγαλύτερη και ευκολότερη οικονομική και πολιτική ενότητα.

Η προς τα κάτω «μετατόπιση του χώρου εξουσίας>» από το έθνος-κράτος σε μικρότερες ομάδες με ανάπτυξη κυρίως οικονομικών και τεχνολογικών σχέσεων των ομάδων αυτών με αντίστοιχες άλλες εκτός των διακρατικών σχέσεων ενέχει ένα μεγάλο κίνδυνο αποσύνθεσης του παραδοσιακού έθνους και με την πληθυσμιακή λοιπόν πίεση να διογκώνεται, τον αγώνα για τους φυσικούς πόρους να εντείνεται και την επανάσταση στις επικοινωνίες να τροφοδοτεί συχνά τις εθνικές εχθρότητες αντί να δημιουργεί πολίτες του κόσμου, οι προκλήσεις στην εθνική ισχύ μπορούν κάλλιστα να ενταθούν. Έτσι παρόλη την φιλολογία γύρω από τη μετατόπιση του χώρου της εξουσίας οι παλιές δομές υπάρχουν και σε ολοένα και περισσότερα μέρη οι άνθρωποι προσκολλώνται σ΄αυτές. Επιπλέον καθώς νέες παγκόσμιες απειλές εμφανίζονται -είτε αυτή είναι παράνομη μετανάστευση είτε οι βιοτεχνολογικές καλλιέργειες - οι λαοί στρέφονται ενστικτωδώς στις κυβερνήσεις τους για να βρουν λύσεις.

Έστω λοιπόν και αν η αυτονομία και οι λειτουργίες του εθνικού κράτους έχουν διαβρωθεί από τις υπερεθνικές τάσεις, κανένα κατάλληλο «υποκατάστατο» δεν έχει εξευρεθεί ακόμα από τη νέα διεθνή τάξη, ώστε να το αναπληρώσει ως βασική μονάδα που θα ανταποκριθεί στην παγκόσμια αλλαγή. Το πώς η πολιτική ηγεσία προετοιμάζει τον λαό της για τον 21ο αιώνα συνεχίζει να έχει ζωτική σημασία ακόμα και όταν τα παραδοσιακά μέσα του κράτους φαίνεται ότι έχουν εξασθενήσει. Προς το παρόν όλα δείχνουν ότι η «πρόοδος» του πολιτισμού δεν συμβαδίζει με αυτές τις τάσεις που επιχειρούν να μετασχηματίσουν τον πλανήτη και θέτουν ανοικτά υπό αμφισβήτηση τους παραδοσιακούς πολιτικούς θεσμούς μας. Αντίθετα, παρατηρείται μια ανασύνταξη των δυνάμεων των εθνικών ομάδων, σαν αντίδραση κατά της παγκοσμιοποίησης, με απώτερο σκοπό την αντεπίθεση της ετερότητας κατά της ομογενοποίησης.