Αφιέρωμα της Ταινιοθήκης στον πατριώτη Ηλία Καζάν

Ένα αφιέρωμα στον Ελληνοαμερικανό πατριώτη σκηνοθέτη Ηλία Καζάν κάνει αυτές τις ημέρες η Ταινιοθήκη της Ελλάδος (Ιερά Οδός και Μεγάλου Αλεξάνδρου). Ο Καζάν υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους σκηνοθέτες του 20ου αιώνα και γεννήθηκε ως Ηλίας Καζαντζόγλου στην Κωνσταντινούπολη στις 7 Σεπτεμβρίου 1909. Σε ηλικία 6 ετών ακολούθησε την οικογένεια στην Αμερική. Εκεί αφού σπουδάσει ηθοποιία στο Πανεπιστήμιο του Γέηλ, το 1932 θα ιδρύσει την καλλιτεχνική θεατρική ομάδα «The Group».

Το 1947 θα ιδρύσει μαζί με τους Ρόμπερτ Λιούις και Τσέρυλ Κρώφορντ το μη κερδοσκοπικό Actors Studio, μέσω του οποίου θα προωθήσει στο θέατρο και τον κινηματογράφο την περιβόητη μέθοδο του Στανισλάφσκι ως νέα μορφή αυτοέκφρασης των ηθοποιών και ψυχολογικού ρεαλισμού για την δημιουργία ενός ρόλου. Από το «Actors Studio» θα περνούσαν όλοι οι μεγάλοι ηθοποιοί του αμερικάνικου σινεμά από τον Μάρλον Μπράντο και τον Τζέημς Ντην μέχρι τον Ρόμπερτ ντε Νίρο και τον Αλ Πατσίνο.

Ήδη από το 1945 είχε ήδη γυρίσει το ντεμπούτο του «Ένα Δένδρο μεγαλώνει στο Μπρούκλιν» και το 1947 κερδίζει το πρώτο του Όσκαρ «Συμφωνία Κυριών» για τον αντισημιτισμό. Ήταν ο άνθρωπος που έκανε γνωστή μια ολόκληρη γενιά ηθοποιών, όπως ο Μάρλον Μπράντο, ο Τζέημς Ντήν, η Έβα Σαιντ Μαρί, ο Γουώρεν Μπήτυ, η Λη Ρέμικ και άλλοι αποσπώντας 21 ερμηνείες που ήταν υποψήφιες για Όσκαρ και κερδίζοντας 9.

Το 1954 κερδίζει το δεύτερο Όσκαρ Καλύτερου Σκηνοθέτη, αλλά και Καλύτερης Ταινίας με το «Λιμάνι της Αγωνίας» με τον Μάρλον Μπράντο. Το τελευταίο ήταν η απάντηση σε όλους αυτούς που τον κατηγορούσαν για την κατάθεση του στην Επιτροπή Αντιαμερικανικών Ενεργειών όπου έδωσε ονόματα κομμουνιστών συναδέλφων του. Αυτό ήταν η αιτία να μην έχει συμπάθειες στην προοδευτική διανόηση.

Αλλά όταν μετά την πτώση του Ανατολικού Μπλοκ άνοιξαν τα σοβιετικά αρχεία με το όνομα Βερόνα αποδείχθηκε ότι όντως υπήρχε ένα μεγάλο κύκλωμα σοβιετικών πρακτόρων στο Χόλλυγουντ και τον Λευκό Οίκο. Με άλλα λόγια ο Καζάν δεν έκανε παρά το πατριωτικό του καθήκον, καθότι οι κομμουνιστές θεωρούντο (και ήταν) πράκτορες των Σοβιετικών και εσωτερικοί εχθροί. Πάντως την ημέρα των Όσκαρ, μετά τον θάνατο του, το μισό Χόλλυγουντ σηκώθηκε όρθιο για να χειροκροτήσει στο άκουσμα του ως μεγάλο απόντα.

Το πρόγραμμα της Ταινιοθήκης έχει ως εξής:

Παρασκευή 10 Οκτωβρίου

20:00 Ένα Δένδρο μεγαλώνει στο Μπρούκλυν (Α Tree Grows in Brooklyn, 1945). Με τους Ντόροθυ Μακ Γκουάιρ, Τζόαν Μπλόντελ, Τζέημς Ντάν. Μία έξυπνη και γεμάτη φαντασία κοπέλα ενηλικιώνεται στην ιρλανδική συνοικία της Νέας Υόρκης ενθαρρυνόμενη από τον ιδεαλιστή αλλά άτυχο πατέρα της.

22:00 Βίβα Ζαπάτα (Viva Zapata, 1952). Με τους Μάρλον Μπράντο, Τζην Πήτερς, Άντονυ Κουίν. Η ιστορία του επαναστάτη Εμιλιάνο Ζαπάτα που εναντιώθηκε στον διεφθαρμένο και καταπιεστικό Περφίδιο Ντιάζ μόνο και μόνο για να καταλάβει ότι ο πολιτικός που στήριζε ο ίδιος γίνεται εξίσου καταπιεστικός όταν ανεβαίνει στην εξουσία.

Σάββατο 11 Οκτωβρίου

20:00 Το Λιμάνι της Αγωνίας, 1954. Με τους Μάρλον Μπράντο, Κάρλ Μάλντεν, Έβα Μαίρη Σαντ. Ένας λιμενεργάτης του Νιού Τζέρσεϊ, που ξέρει πολλά για τον αρχηγό τη μαφίας που έχει διοικεί το λιμάνι τρομοκρατώντας και δολοφονώντας, πιέζεται από την αστυνομία να καταθέσει. Αυτός αρχικά αρνείται, αλλά με την μεσολάβηση ενός ιερέα και τον έρωτα για την αδελφή ενός θύματος θα καταθέσει απελευθερώνοντας τους εργάτες από την τρομοκρατία. Η απάντηση του Καζάν για την κατάθεση του στην Επιτροπή Αντιαμερικανικών Ενεργειών.

22:00 Λάσπη στα άστρα (Wild River, 1960) Με τους Μοντγκόμερυ Κλίφτ, Λη Ρέμικ, Γιο Βαν Φλήτ. Ο ντροπαλός αλλά αποφασιστικός διοικητής του Τεννεσή πρέπει να πείσει τους κατοίκους ενός χωριού, και ιδιαίτερα την μητριαρχική Έλα Γκαρθ (Τζο Βαν Φλιτ), να πουλήσουν την γη τους στο όνομα της πολιτικής του Νιου Ντηλ του Ρούσβελτ. Η πιο αγαπημένη ταινία του ίδιου του Καζάν και μία από τις πιο υποτιμημένες ταινίες στην φιλμογραφία του.

Κυριακή 12 Οκτωβρίου

19:30 Ανατολικά της Εδέμ (East of Eden, 1953). Mε τους Τζέημς Ντην, Τζούλι Χάρρις, Ραίημοντ Μάσσεϋ, Ρίτσαρντ Νταβάλος, Μπερλ Άιβς. Το ηλεκτρισμένο ντεμπούτο του Τζέημς Ντην που πάσαρε μια για πάντα το πρότυπο του μπερδεμένου, περιθωριακού, εξεγερμένου και διψασμένου για αγάπη νεαρού. Ο Κάζαν συνεργάσθηκε με τον Τζων Στάινμπεκ για την μεταφορά του επικού του έργου του, μια μεταφορά του μύθου του Κάιν και του Άβελ με δύο αδέλφια που πρέπει να ανταγωνισθούν για την αγάπη του πατέρα τους, αλλά και της ίδιας γυναίκας.

22:00 Ένα γράμμα στον Ηλία (A Letter to Elia, 2011) του Μάρτιν Σκορτσέζε. Ένας φόρος τιμής στον μεγάλο σκηνοθέτη από ένα διάσημο θαυμαστή του που μεγάλωσε με το «Λιμάνι της Αγωνίας» και «Ανατολικά της Εδέμ» και αποφάσισε να γίνει σκηνοθέτης.

Δευτέρα 13 Οκτωβρίου

19:30 1922 του Νίκου Κουνδούρου, 1978. Μία από τις δύο ελληνικές ταινίες του αφιερώματος στις οποίες το στυλ του Καζάν ήταν εμφανής επιρροή. Ο Κούνδουρος μεταφέρει το «Νούμερο 31328» του Βενέζη για τις ιστορίες των τριών Μικρασιατών που προσπαθούν να επιβιώσουν όταν συλλαμβάνονται από τα στρατεύματα του Κεμάλ και οδηγούνται στα βάθη της Μικράς Ασίας. Το πρώτο θύμα της «ελληνοτουρκικής φιλίας» μιας και απαγορεύθηκε μιας διαπαντός η προβολή της στην Θράκη.

22:00 Μπούμερανγκ (Boomerang, 1947). Με τους Ντάνα Άντριους, Τζέην Γουάιτ, Λη Τζ Κομπ. Η πραγματική ιστορία ενός εισαγγελέα που προσπαθεί να αποδείξει την αθωότητα ενός ανθρώπου που κατηγορείται για φόνο σε μια διάσημη δικαστική υπόθεση.

Τρίτη 14 Οκτωβρίου

19:00 Πυρετός στο Αίμα (Splendor in the Grass, 1961). Με τους Γουώρρεν Μπήτυ και Νάταλι Γούντ. Μια ιστορία σεξουαλικής καταπίεσης και ανεκπλήρωτου έρωτα για τον γιο της πιο πλούσιας οικογένειας της πόλης οδηγεί μια ευαίσθητη κοπέλα από το Κάνσας στην τρέλα. Όσκαρ Σεναρίου.

21:30 Ο τελευταίος μεγιστάνας (The Last Tycoon, 1976) Με τους Ρόμπερτ Ντε Νίρο, Τόνυ Κέρτις, Ρόμπερτ Μήτσαμ, Ντάνα Άντριους, Τζακ Νίκολσον, Τερέζα Ράσελ. Μουσική Μωρίς Ζαρ. Η τελευταία ταινία του Καζάν είναι μια νοσταλγική ματιά στο χρυσό Χόλλυγουντ της δεκαετίας του ʽ30 μέσα από την ιστορία ενός αφοσιωμένου παραγωγού που διαπραγματεύεται σκληρά με νευρωτικούς σκηνοθέτες και παραγωγούς και ξέρει την συνταγή της επιτυχίας.