«Λαμόγια στο χακί»: Η ιστορική λαθροχειρία και η αναγκαία απάντηση

Μετά το 1974 παρατηρήθηκε ένα αντιφατικό φαινόμενο: Σύσσωμο το πολιτικό, δημοσιογραφικό και εκπαιδευτικό σύστημα που επανέκαμψε με την λεγομένη «μεταπολίτευση» παρουσίασε την 21η Απριλίου ως ένα λαομίσητο δικτατορικό καθεστώς, που δεν προσέφερε απολύτως τίποτε θετικό στον τόπο. Αντιθέτως, μία διόλου αμελητέα μερίδα του ελληνικού λαού, που έζησε την περίοδο 1967-1973, έχει από θετικές μνήμες μέχρι νοσταλγικές αναφορές. Συνήθως, αυτοί που «αναπολούν» την περίοδο εκείνη είναι καθημερινοί βιοπαλαιστές, εργάτες, αγρότες, επαγγελματίες που δεν προέρχονται από συγκεκριμένο πολιτικό χώρο αλλά είναι διάσπαρτοι σε όλα τα κόμματα και παρατάξεις.

Φυσικά αποτελεί ζήτημα επιβιώσεως του μεταπολιτευτικού πολιτικού και δημοσιογραφικού «συστήματος» να επιχειρήσει να «αποδομήσει» την όποια θετική μνήμη υφίσταται στο λαϊκό υποσυνείδητο για την περίοδο. Κυρίως όσο σταδιακά αποχωρεί από το προσκήνιο η γενεά που την έζησε. Το πιο πρόσφατο και κραυγαλέο παράδειγμα επιχειρήσεως «αποδομήσεως» αποτελεί το πολυδιαφημισμένο βιβλίο του δημοσιογράφου Διονύση Ελευθεράτου με τον χαρακτηριστικό τίτλο «Λαμόγια στο χακί».

Η προβολή του «Λαμόγια στο χακί»

Ο λόγος που μας ώθησε να ασχοληθούμε με το βιβλίο του κ. Ελευθεράτου, δεν είναι τόσο η αξία του περιεχομένου του, όσο η εκτενέστατη προσπάθεια προβολής του από τα ΜΜΕ: Τηλεοπτικοί και ραδιοφωνικοί σταθμοί επιστρατεύθηκαν, βιβλιοπαρουσιάσεις έλαβαν χώρα πανελλαδικά, ενώ δόθηκε δις ως ένθετο σε φιλοκυβερνητική εφημερίδα! Μία απλή αναζήτηση του τίτλου του συγκεκριμένου βιβλίου στο διαδίκτυο, είναι ενδεικτική της επιχειρήσεως που έγινε για την προβολή του.

Φυσικά, σε όλη αυτή την εκστρατεία προωθήσεως του πονήματος του κ. Ελευθεράτου υπήρξε μονόλογος. Δεν επετράπη πουθενά αντίλογος, δεν ακούστηκε αντίρρηση, ένσταση η κάποια άλλη άποψη. Ουδέποτε δόθηκε ο λόγος στην «άλλη πλευρά». Τηρείται δηλαδή η αρχαία ρήση «Σιγαθέν αποθνήσκει».

Το ύφος του «Λαμόγια στο χακί»

Το βιβλίο του κ. Ελευθεράτου δεν αποτελεί κατά κανένα τρόπο μία επιστημονική ή έστω ψύχραιμη και αντικειμενική έρευνα που έχει ως σκοπό την ανεύρεση της αλήθειας. Πρόκειται για βιβλίο καθαρά επιθετικού χαρακτήρα με έντονο το ιδεολογικό πρόσημο. Ο ίδιος παραδέχεται στον πρόλογό του ότι σκοπός του είναι να αντικρούσει την «προπαγάνδα» υπέρ της 21ης Απριλίου που διαδίδεται όλο και περισσότερο τα τελευταία χρόνια, είτε από όσους θεωρεί «ακροδεξιούς», είτε από όσους θεωρεί απλά «αδαείς». Έτσι λοιπόν μέσα από αυτό το βιβλίο προσπαθεί να μας αποκαλύψει την «αλήθεια» της οποίας είναι ο αποκλειστικός κάτοχος.

Ο λόγος του συγγραφέα διέπεται από την λογική ότι «διαλύει μύθους», «ξεσκεπάζει την προπαγάνδα» και «αποκαλύπτει την αλήθεια στους αδαείς και παραστρατημένους συμπολίτες μας». Όλα αυτά είναι διάχυτα στον γραπτό και προφορικό λόγο του κυρίου Ελευθεράτου! Το χειρότερο είναι ότι η γραφίδα του κατέχεται από μία διάχυτη ειρωνεία, με συνεχείς χαρακτηρισμούς και κοσμητικά επίθετα για τα πρόσωπα στα οποία αναφέρεται. Το ειρωνικό αυτό ύφος αγγίζει πολλές φορές τα όρια του «κατινίστικου» και φανερώνει εξ' αρχής μία άγαρμπη προσπάθεια «προπαγανδιστικής» παραποιήσεως της αληθείας.

Οι πηγές και η τεκμηρίωση του «Λαμόγια στο χακί»

Ας εξετάσουμε όμως τις πηγές και την τεκμηρίωση στο έργο του Δ. Ελευθεράτου. Η νοοτροπία που διέπει την γραφή του έγκειται στο ότι πάσα πηγή αριστερίζουσας ή «αντιχουντικής» προελεύσεως, είναι a priori αντικειμενική και λέει την αλήθεια. Αντιθέτως κάθε πηγή που αναφέρει κάτι θετικό για το καθεστώς, αυτόματα θεωρείται προπαγανδιστική.

Κορυφαίο παράδειγμα αποτελεί η αντιμετώπιση του βιβλίου του Νικολάου Μακαρέζου «Η Οικονομία της Ελλάδος 21η Απριλίου 1967 - 8η Οκτωβρίου 1973», που αναγνωρίζει και ο ίδιος ότι πρόκειται για συγκροτημένο έργο. Θα περίμενε κανείς ότι ο κ. Ελευθεράτος το ξεψάχνισε, αναζήτησε όλες τις πρωτογενείς πηγές του και ενδεχομένως να εντόπισε λαθροχειρίες, μισές αλήθειες ή και ανύπαρκτα στοιχεία. Τίποτε από αυτά όμως δεν συνέβη. Μόνο μία φορά (σελίδα 207), αναφέρεται σε στοιχεία από το βιβλίο του Μακαρέζου τα οποία δήθεν κατάφερε να αντικρούσει (θα επανέλθουμε σε αυτό στο αντίστοιχο κεφάλαιο). Για τις υπόλοιπες 520 σελίδες του βιβλίου του Μακαρέζου δεν βρήκαμε ούτε μία αντίκρουση με συγκεκριμένα στοιχεία.

Όλες οι πηγές που χρησιμοποιεί το «Λαμόγια στο χακί» είναι δευτερογενείς και τριτογενείς! Πρόκειται κατά βάση για βιβλία μαρξιστών και γενικά αριστερών συγγραφέων, εκδιδόμενα και από συγκεκριμένους εκδοτικούς οίκους με σαφή ιδεολογικό χαρακτήρα. Πιο συγκεκριμένα, πρόκειται για:

1) Βιβλία γενικού τύπου, είτε ιστορικού, είτε οικονομικού χαρακτήρα. Ενδεικτικοί τίτλοι, «Ιστορία της Σύγχρονης Ελλάδας 1940-1974», «Οικονομική Ιστορία του Ελληνικού Κράτους», «Οικονομία και Πολιτική στη Σύγχρονη Ελλάδα», «Μελέτες Πάνω στη Σύγχρονη Ελληνική Οικονομία. Επιλογή Άρθρων», «Η Ελλάδα κάτω από τον στρατιωτικό ζυγό» κ.α.

2) Βιβλία δήθεν απομνημονευματικού ή βιογραφικού, αλλά στην πραγματικότητα αγιογραφικού και μεροληπτικού χαρακτήρα. Π.χ. «Άρης ο Αρχηγός των Ατάκτων» και «Η Δημοκρατία στο Απόσπασμα») ή και απλώς προχειρογραμμένα και κατά βάση αναξιόπιστα («Ιστορία (Κωμικοτραγική) του Νεοελληνικού Κράτους 1830-1974».

3) Βιβλία οικονομικού κυρίως περιεχομένου με απολύτως στρατευμένο χαρακτήρα, ο οποίος είναι φανερός ακόμη και από τους τίτλους τους. Π.χ. «Η Εισβολή του Ξένου Κεφαλαίου στην Ελλάδα» (το συγκεκριμένο ειδικά το χρησιμοποιεί πολύ ο κ. Ελευθεράτος ως πηγή τεμηρίωσης), «Οικονομική Κρίση και Κρατική Πολιτική. Η Νεοφιλελεύθερη - Συντηρητική Στροφή στην Ελλάδα του Σήμερα», «Εξαρτημένη Ανάπτυξη - Η Ελληνική Περίπτωση», «Ο Νεοφασισμός στην Ελλάδα 1967-1974». (1)

4) Ρεπορτάζ και άρθρα εφημερίδων, κυρίως του έτους 1975 (όταν δηλαδή είχε εξαπολυθεί ένα ανελέητο «αντιχουντικό» κυνήγι μαγισσών), καθώς και ένα «Ιστορικό Λεύκωμα» της εφημερίδας «Καθημερινή». (2)

5) Φήμες, κουτσομπολιά, ανεπιβεβαίωτες ειδήσεις και πληροφορίες.

Έτσι λοιπόν αντιλαμβανόμαστε ότι το βιβλίο του Ελευθεράτου δεν συνιστά καν πρωτότυπη έρευνα, απλώς αναμασά ο,τι έχει γραφτεί από την Μεταπολίτευση και μετά σχετικά με την 21η Απριλίου, από διάφορους ιδεολογικούς αντιπάλους του καθεστώτος.

Η επιχειρηματολογία και η μεθοδολογία του «Λαμόγια στο χακί»

Πέραν όμως του ύφους και των πηγών, χρήσιμο είναι να σχολιάσουμε και την όλη δομή της επιχειρηματολογίας του βιβλίου του κ. Ελευθεράτου:

1) Πρόκειται για ασυνάρτητο έργο, χωρίς δομή, με άναρχη και αποσπασματική επιλογή θεμάτων σε ύφος σχεδόν παραληρηματικό. Τηρείται στο έπακρον η λαϊκή ρήση «ότι θυμάται, χαίρεται». Ακατάπαυστη φλυαρία και μεταπήδηση από το ένα θέμα στο άλλο, συχνά άνευ ουσίας. Γεγονός που χαρακτηρίζει τον τυχοδιωκτικό και προπαγανδιστικό τρόπο που είναι γραμμένο το βιβλίο.

2) Συχνά τα στοιχεία του δεν καλύπτουν όλη την περίοδο (1967-1973), αλλά μόνο ένα μέρος της (π.χ. 1967-70 ή 1971). Αυτό γίνεται όταν βολεύει την όλη θεώρησή του για να αλλοιώσει το συμπέρασμα. Επίσης, λαμβάνεται παραπλανητικά ως ενιαία η περίοδος 1967-1974, παρότι υπήρχε άλλη κυβέρνηση την περίοδο 1967-1973 και άλλες κυβερνήσεις το 1974. Δηλαδή, προκειμένου να μειωθούν στατιστικά οι δείκτες της περιόδου Γ. Παπαδοπούλου (1967-1973), συμπεριλαμβάνεται και το έτος 1974, κατά το οποίο στο πρώτο ήμισυ κατείχε την εξουσία το καθεστώς Δ. Ιωαννίδη και στο δεύτερο ήμισυ η κυβέρνηση Κ. Καραμανλή.

3) Η παράθεση στοιχείων, είναι μεροληπτική και ποιοτικά αποσπασματική. Αναδεικνύει πάντοτε κάποιο σημείο αρνητικής προόδου (πραγματικής ή φανταστικής), χωρίς ποτέ να παρουσιάζει οποιαδήποτε θετική εξέλιξη. Αποφεύγει πάντοτε την συνολική αποτίμηση των εκάστοτε τομέων με τους οποίους καταπιάνεται. Στην Παιδεία, την αγροτική πολιτική, την κοινωνική πολιτική, τον τουρισμό κ.λπ., δεν θα δούμε ποτέ μία συνολική αποτίμηση, αλλά μόνο αποσπασματικές αρνητικές κρίσεις σε επί μέρους ζητήματα.

4) Σχεδόν ποτέ δεν γίνεται μία συνολική συγκριτική αποτίμηση της περιόδου σε σχέση με την προηγούμενη και την επόμενη περίοδο. Ο αναγνώστης δεν μπορεί να κρίνει τι παρέλαβε και τι παρέδωσε η 21η Απριλίου και που το οδήγησαν οι επόμενες κυβερνήσεις! Η χρονική τοποθέτηση των συγκριτικών στοιχείων του γίνεται επιλεκτικά (πότε με την προαπριλιανή και πότε με την μεταπολιτευτική περίοδο) ανάλογα με το πως βολεύει τον ίδιο και τον σκοπό του βιβλίου του.

5) Ποτέ δεν δίνει μεγέθη σε σύγκριση με το εξωτερικό και την διεθνή οικονομική κατάσταση. Έτσι, δεν βλέπουμε π.χ. τους ρυθμούς αναπτύξεως της Ελλάδος σε σχέση με τις άλλες χώρες ή υπάρχει πλήρης άγνοια των συνθηκών πληθωρισμού στην υπόλοιπη Ευρώπη, την εποχή που ο Ελευθεράτος σχολιάζει την αντίστοιχη πολιτική του καθεστώτος στον συγκεκριμένο τομέα!

6) Υιοθετεί πάντοτε οποιοδήποτε «στοιχείο» τον βολεύει και είναι εκ προοιμίου αρνητικό ή εχθρικό προς το καθεστώς και τα πεπραγμένα του, χωρίς καν να μπαίνει στον κόπο να το διασταυρώση η να ελέγξη την αξιοπιστία του.

Η αναγκαία απάντηση στο βιβλίο «Λαμόγια στο χακί»

Θεωρούμε ότι αποτελεί κοινό τόπο για κάθε λογικό και έντιμο άνθρωπο ότι η Ιστορία πρέπει να γράφεται με όσο το δυνατόν πιο αντικειμενικό τρόπο. Απόλυτη αντικειμενικότητα οπωσδήποτε δεν γίνεται να υπάρξει. Ωστόσο οι επίδοξοι ιστοριογράφοι πρέπει να επιδιώκουν την μέγιστη δυνατή προσέγγιση της αντικειμενικότητος, αρχικά με το να προσπαθήσουν να αποβάλουν το στρατευμένο ιδεολογικό πρίσμα κατά την διάρκεια της έρευνάς τους και κατά δεύτερον, με το να ερευνούν όσο πιο εξονυχιστικά και σφαιρικά γίνεται τις διαθέσιμες πηγές.

Κρίναμε λοιπόν ότι ήταν χρέος μας προς την Ιστορία να δώσουμε την απάντηση στα όσα έγραψε ο Δ. Ελευθεράτος στο βιβλίο του «Λαμόγια στο Χακί». Και το δικό μας έργο το ονομάσαμε «Λαμόγια χωρίς Χακί», ακριβώς για να καταδείξουμε ότι δεν υπάρχει μεγαλύτερη «λαμογιά», από το να προσπαθεί κάποιος να αλλοιώσει την ιστορία, να διαστρεβλώσει την αλήθεια και να δηλητηριάση με ψέμματα τις επερχόμενες γενεές.

Η τεκμηρίωση, το ύφος, η επιχειρηματολογία και οι πηγές του δικού μας έργου-απάντηση στον κ. Ελευθεράτο θα ακολουθήσει ακριβώς την αντίστροφη μέθοδο από την δική του. Ότι γράφεται στην παρούσα εργασία θα τεκμηριώνεται μέσα από τις πλέον αναμφισβήτητες και αποκλειστικά πρωτογενείς πηγές:

1) Οι απαντήσεις και τα στοιχεία μας βασίζονται κατ' αρχήν στις Εκθέσεις όλων των Διεθνών Οικονομικών Οργανισμών: του ΟΟΣΑ, του ΔΝΤ, της Οικονομικής Επιτροπής του ΟΗΕ, του Διεθνούς Οικονομικού Τύπου, των Τραπεζών διεθνούς κύκλου εργασιών κ.λπ.

2) Βασίζονται επίσης στα στοιχεία των πλέον αξιοπίστων εθνικών πηγών: της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας, της Τραπέζης τής Ελλάδος, της Υπηρεσίας Εθνικών Λογαριασμών κ.λπ.

3) Η έρευνα διασταυρώνεται μέσα από σπάνιες κυβερνητικές εκδόσεις, απόρρητα έγγραφα και εκθέσεις, καθώς και μελέτη αρχείων των παραγωγικών υπουργείων της περιόδου.

4) Προκειμένου να ολοκληρώσουμε την απάντησή μας χρησιμοποιήθηκε όλη η σχετική βιβλιογραφία - αρνητικά και θετικά προσκείμενη - που αφορά την οικονομική πολιτική και τα πεπραγμένα της εποχής.

Τέλος, για να δώσουμε την πλήρη εικόνα που αποκρύπτεται, η ανάλυση των οικονομικών στοιχείων της περιόδου 1967-1973, γίνεται σε συγκριτικό συσχετισμό με όλες τις κυβερνητικές περιόδους της 40ετιας 1953-1993, που προηγήθηκαν και ακολούθησαν. (3)

Υποκινούμε και παροτρύνουμε τους αναγνώστες να διαβάσουν και το βιβλίο του κ. Ελευθεράτου και την δική μας απάντηση. Να μελετήσουν τα στοιχεία και την τεκμηρίωση που παραθέτουμε στον παρόν έργο, σε αντιπαραβολή με τα δικά του. Είναι σίγουρο ότι ο αναγνώστης θα εξαγάγει τα συμπεράσματά του. Θα κρίνει και θα συγκρίνει, χωρίς παρωπίδες και πέραν από πολιτικές εμπάθειες και κομματικές σκοπιμότητες.

Παραπομπές

1. Το βιβλίο «Ο Νεοφασισμός στην Ελλάδα 1967-1974» το οποίο χρησιμοποιεί εκτενώς ο κ. Ελευθεράτος, είναι χαρακτηριστικό του επιπέδου σοβαρότητος των πηγών του! Μονομερής ανάλυση μαρξιστικού τύπου, κατεβατά προτάσεων με χαρακτηρισμούς και κοσμητικά επίθετα με ελάχιστη τεκμηρίωση η οποία βασίζεται κυρίως σε άρθρα εφημερίδων.

2. Χωρίς να παραγνωρίζουμε την αξία των σοβαρών ρεπορτάζ και άρθρων στον ημερήσιο τύπο, όπου πολλές αξιόλογες πληροφορίες μπορούν να καταχωρηθούν και πολλές αποκαλύψεις μπορούν να γίνουν, είναι επίσης γεγονός (τουλάχιστον για τους γνώστες της νεοελληνικής ιστορίας) ότι οι εφημερίδες διαχρονικά φέρουν μεγάλη ευθύνη για συκοφαντικές επιθέσεις κατά προσώπων, για έξαψη των παθών και πτώση του πολιτικού ήθους, διαπλοκή με οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα, όπου κυριολεκτικά ανέβαζαν και κατέβαζαν κυβερνήσεις, ακόμη και χρηματισμό από ξένες πρεσβείες και μυστικές υπηρεσίες!

3. Διευκρίνηση: Στην παρούσα εργασία δεν εκλαμβάνεται ως ενιαία η περίοδος 1967-1974. Διότι άλλη είναι η περίοδος 1967-1973 (περίοδος Γ. Παπαδοπούλου) και άλλη εκείνη του 1974 (περίοδος Ιωαννίδη και κατόπιν Καραμανλή). Η απατηλή ταύτιση του καθεστώτος Γ. Παπαδοπούλου με το καθεστώς Δ. Ιωαννίδη γίνεται εσκεμμένα. Το τελευταίο ανέτρεψε το πρώτο και υπήρξε άρνηση και όχι συνέχειά του. Πρόκειται σαφώς για δυό διαφορετικές κυβερνήσεις και καθεστώτα. Πολλοί απαντούν ότι ο Δ. Ιωαννίδης υπήρξε «τέκνο» της 21ης Απριλίου και άρα το καθεστώς του συνέχεια της. Με την ίδια λογική και οι κυβερνήσεις των «αποστατών» την περίοδο 1965-1966, θα έπρεπε να θεωρούνται συνέχεια της Κυβερνήσεως Γ. Παπανδρέου (1963-1965), αφού προήλθαν από αυτήν, παρότι «αποστάτησαν» εναντίον του Γ. Παπανδρέου και τον ανέτρεψαν. Αν είναι δυνατόν...

Το άρθρο αποτελεί τον πρόλογο του έργου «Λαμόγια χωρίς χακί - Η απάντηση στο «Λαμόγια στο χακί» και την ιστορική λαθροχειρία» (εκδόσεις «Πελασγός»).